Sudaki Ay – Mugai Nyodai

Kâh orada kâh burada
Taşıdım durdum kovamı
Zayıf bambu örgüsü
Hiç dağılmaz sandım.

Birden çıkıverdi kovanın dibi:
Kovada su yok artık
Suda ay yok.
Elimde boşluk kaldı!

Mugai Nyodai (Chiyono)
Ukiyo-e: Tsukioka Yoshitoshi

Buddha yoluna girdiğinde Mugai Nyodai adını alan Chiyono (1228-1298), Japonya’nın Kamakura döneminde yaşamış en önemli kadın Zen keşişidir. Çinli Rinzai Zen ustası Mugaku Sogen (Wuxue Zuyuan) ile çalışmalarına başlayan Chiyono, yıllarca süren meditasyon pratiği boyunca bir türlü uyanışa eremediği için hayal kırıklığı içerisindeymiş. Bir gece su taşıdığı eski bambu kovadaki ay yansımasını izlerken kovanın dibi aniden düşmüş ve su ile birlikte ayın yansıması da yitivermiş. O an, kendisi ve gerçeklik hakkındaki tüm düşüncelerinin, bu yansıma gibi sahte olduğunu fark eden Chiyono yukarıdaki dizeleri yazmış.

Japon ahşap baskı resimleri ukiyo-e‘lerin son büyük ustalarından sayılan Tsukioki Yoshitoshi’nin bu gravürü sıklıkla Chiyono’nun yukarıdaki şiiriyle ilişkilendirilir. Ancak Yoshitoshi’nin “Ay’ın Yüz Görünümü: Leydi Chiyo’nun doldurduğu kovanın dibi düştü, ayın yurdu yok suda” başlıklı ve 1889 tarihli bu gravürünün kartonetinde on beş yaşında haiku yazmaya başlayan şair Fukuda Chiyo-ni’nin (1703-1775) bir şiiri yer almaktadır. Fukuda Chiyo-ni ,haiku ustası Shiko’nun rehberliğinde ellili yaşlarında rahibe olmadan önce döneminin en büyük kadın şairi olarak haklı bir üne kavuşmuştu. Yoshitoshi’nin eserinde kimonosu zengin krizantemlerle süslü Chiyono’nun arkasında büyüyen hurma ve saz püskülleri, mevsimin sonbahar olduğunu göstermektedir. Usta bu resimde Zen ustası Chiyono ve şair Chiyo-ni’yi tek bir imgede buluşturmuştur. Kartonette yer alan en ünlü şiirinde Chiyo-ni şöyle demektedir:

sabah sefası
sarmalanmış ya kovam
su diliyorum

Chiyo-ni kovasını sabah sefası sarmaşıklarına dolanmış halde bulduğunda çiçekleri rahatsız etmektense onlardan su dileyecek kadar zariftir.